پاتوق رضا

 

داودغلو متحدی قابل اطمینان برای آمریکا بود و در دولت استبدادی تحت ریاست جمهوری رجب طیب اردوغان، صدای اعتدال به شمار می‌آمد. او سیاستمداری ماهر بود که در برخورد با کردهای منطقه، نیروهای زمینی آمریکا علیه داعش، در مقایسه با اردوغان بسیار شکیباتر عمل می‌کرد. ژنرال جان آلن درباره جنگ با داعش در گفتگو با فارین پالیسی گفت:ما روابط خوبی با نخست وزیر داشتیم. جانشین او ممکن است بسیار متفاوت باشد.

 

 

مقامات سابق و فعلی وزارت امور خارجه آمریکا نیز اظهار داشتند جای خالی روابط کاری نزدیک داوداوغلو با سیاستمداران آمریکا به وضوح حس خواهد شد. «مارک تونر»، معاون سخنگوی وزارت خارجه آمریکا استعفای ناگهانی داوداوغلو را یک موضوع سیاسی داخلی برای ترکیه توصیف کرد و از اظهارنظر بیشتر در این باره امتناع ورزید. آمریکا دو سال تلاش کرد تا توجه ترکیه را به گروه تروریستی داعش جلب کند. اما در دولت اردوغان، آنکارا بیشتر درگیر جنگ با پ.ک.ک بوده است- گروهی جدایی‌طلب که ترکیه و آمریکا آنها را در لیست گروه‌های تروریستی قرار داده‌اند.

 

آمریکا برای مبارزه و سرکوب داعش در مرز با سوریه بر ترکیه تکیه کرده است و خواستار دسترسی نظامی مداوم به پایگاه هوایی اینجرلیک شد که ترکیه کمتر از یک سال گذشته با آن موافقت کرد. در مقابل، ترکیه برای عقب‌رانی تروریست‌های داعش از مناطق جنوبی خود بر حملات هوایی آمریکا متکی است. اما همچنان دو کشور بر سر حمایت آمریکا از جنگجویان کرد در سوریه اختلاف زیادی دارند. 

 

پس از یک جنگ خونین و خشن چهار ماهه، یگان‎‌های مدافع خلق (YPG) در اوایل ۲۰۱۵ کنترل کوبانی شهری در مرز سوریه را از نیرو‌های داعش پس گرفتند. با آزادسازی کوبانی این گروه اعتبار تازه‌ای در غرب یافت و از آن پس توسط واشنگتن تاثیرگذارترین گروه مبارز زمینی در برابر گروه‌های شبه نظامی به شمار می‌رود. اما این گروه (YPG) با پ.ک.ک مرتبط است و بنابراین ترکیه مبارزان کرد را یک تهدید برای امنیت ملی خود در نظر می‌گیرد. عدم اطمینان اردوغان به این گروه پس از یک بمب گذاری در ماه مارس در آنکارا افزایش یافت که منجر به مرگ ۳۷ نفر شد. بازهای آزادی کردستان (TAK)، جناحی منشعب از حزب کرد، مسئولیت این حمله را بر عهده گرفت.

 

 

باراک بارفی، کارشناس مسائل کردها در موسسه نیوآمریکا می‌گوید:ترکیه هدف جلوگیری از کنترل منطقه تحت محاصره منبج توسط نیروهای کرد را دارد.بارفی گفت:آنکارا می‌خواهد مرز منطقه تحت محاصره منبج را به منطقه‌ای امن تبدیل کند- خارج از کنترل کردها و رفع زمینه برای براندازی دولت اردوغان،اما آمریکا منطقه منبج را وسیله‌ای برای آزادسازی رقه پایتخت خودخوانده داعش در سوریه می‌داند. 

 

زمانی که برت مک گرک، که اکنون ریاست مبارزه با داعش در وزارت امور خارجه را بر عهده دارد، با اعضای YPGدر کوبانی ملاقات کرد، عدم توافق بر سر مبارزان کرد جای خود را به یک کشمکش عمومی داد. پس از برملا شدن تصاویر این ملاقات، اردوغان آمریکا را به حمایت از دشمنان ترکیه متهم کرد.اردوغان گفت:چگونه می‌توانیم به شما اعتماد کنیم؟ آیا من متحد شما هستم یا تروریست‌های کوبانی؟

 

 

در زمان نخست وزیری داوداوغلو، آمریکا مخاطبی داشت که سیاستی میانه‌رو در برابر کرد‌ها داشت. گرچه او نخست وزیری ضعیف با قدرت و استقلال کم بود، اما برای مقامات آمریکا کانال مهمی محسوب می‌شود که از طریق او افکار و دغدغه‌هایشان را منتقل می‌کردند.

 

آندرو بوین کارشناس مسائل ترکیه و سوریه در واشنگتن گفت:استعفای داوداوغلو به معنای وجود افراد کمتری در دولت است که به دیدگاه‌های عمل‌گرایانه در برخورد با کرد‌ها اعتقاد داشته باشند. به گفته یک مقام آمریکایی با خروج نخست وزیر از دولت، ممکن است ترکیه حتی بیش از قبل در برابر همکاری آمریکا با نیروهای کرد در سوریه مقاومت نشان دهد. حتی ممکن است در پیشرفت‌هایی که در بستن مرز سوریه به دست آورده نیز پسرفت کند.

 

استعفای داووداوغلو تا حد زیادی با اختلاف‌هایش با اردوغان در سیاست‌های اقتصادی، افزایش اختیارات رییس جمهوری و بازداشت بدون محاکمه مخالفان مرتبط است. داووداوغلو تلاش کرد این اختلافات را مهم جلوه ندهد. او روز ۲۲ ماه مه، دفتر نخست وزیری را ترک خواهد کرد. داوداوغلو در گفتگو با خبرنگاران اظهار داشت، من هیچ خشم و غضبی ندارم و کسی را سرزنش نمی‌کنم. هیچ کس سخنی علیه رییس‌جمهوری از من نشنیده و نخواهد شنید.اما این دو سیاستمدار اختلاف‌های شدیدی بر سر مسائل گوناگون از جمله حل اختلافات کشور با اقلیت کرد داشتند – مسئله‌ای که داوداوغلو در آن بسیار ملایم‌تر بود. 

 

 

در گزارش‌های ماه گذشته رسانه‌های ترکیه، داووداوغلو به روزنامه‌ها گفت که دولت در حال بررسی آغاز مذاکرات با PKKاست اگر مبارزان این گروه خلع سلاح شوند. اندکی پس از انتشار این خبر، اردوغان علناً این نظریه را رد کرد و گفت شکست کامل PKKتنها راه حل پیش رو است.

 

امتناع فعلی اردوغان از تعامل با گروه‌های کرد از تلاش‌های قبلی او برای ساخت پیشنهاد صلح نشات می‌گیرد. اما کارشناسان اعتقاد دارند عدم موفقیت او در برقراری صلح پایدار دلیل سخنان آینده او بوده است. 

 

بارفی می‌گوید: افکار اردوغان درباره مسائل کردها کمتر ریشه در عقاید درونی او دارد و بیشتر ناشی از خجالت او از ناتوانی در سرکوب خشونت است.حزب عدالت و توسعه حاکم ( AKP) در جلسه‌ای پیشرو جایگزین اوغلو را انتخاب خواهند کرد. انتظار می‌رود اردوغان جایگزینی انتخاب کند که با تغییر قانون ترکیه مخالفت شدیدی نداشته باشد- سیاستی که موقعیت ریاست جمهوری را در قبال مجلس تقویت می‌کند.

 

این مساله سبب نگرانی منتقدان قدیمی اردوغان شده است، زیرا آن‌ها می‌ترسند نخست وزیر بعدی فردی باشد که در برابر تمایلات کنونی رییس جمهوری به محدود کردن آزادی بیان و سرکوبی مخالفان سکوت کند. به گفته آیکان اردمیر، نماینده سابق مجلس ترکیه و عضو ارشد بنیاد دفاع از دموکراسی، اردوغان یک فرد وفادار را جایگزین داوداوغلو خواهد کرد.

 

وی در ادامه گفت: انتظار داریم که کنترل کامل امور داخلی و بین‌المللی ترکیه را به دست بگیرد، ازجمله مذاکرات در جریان با آمریکا و اروپا درباره سوریه، فرآیند عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا و نزدیکی به رژیم صهیونیستی.به دلیل انحصار قدرت اردوغان، با استعفای داوداوغلو تغییرات عمده‌ای در روابط ترکیه و آمریکا به وجود نخواهد آمد.

 

آرون استین، عضو شورای آتلانتیک، نیز گفت:اردوغان همیشه تصمیم‌گیرنده اصلی در امور مهم ترکیه همانند مسئله سوریه بوده است.جانشینان احتمالی بکیر بوزداگ رییس دادگستری، نومان کورتولماس، معاون نخست وزیر، بینالی یلدریم، وزیر حمل‌ونقل و برات آلبایراک داماد اردوغان و وزیر نیرو هستند.

 

 

استعفای «احمد داود اوغلو» بر تمامی گمانه زنی‌ها مبنی بر وجود اختلاف بین وی و رئیس جمهوری «رجب طیب اردوغان» در ۲۰ماه نخست وزیری اش صحه گذاشت. احمد داود اوغلو نخست وزیر ترکیه و رئیس حزب حاکم عدالت و توسعه با اعلام کناره گیری خود از ریاست حزب و به تبع آن از پست نخست وزیری بر تمامی گمانه زنی‌ها مبنی بر وجود اختلاف بین وی و رئیس جمهوری در ۲۰ماه نخست وزیری خود صحه گذاشت.بسیاری بر این باورند که اردوغان در ادامه تلاش‌های خود برای تقویت قدرت خود در ترکیه با فشارهای خود بر داود اوغلو وی را مجبور به کناره گیری از قدرت کرد.

 

جنگ قدرت در بالاترین سطح سیاسی ترکیه در حالی در جریان است که سرمایه‌داران و فعالان اقتصادی و شرکای اروپایی و آمریکایی این کشور بسیار نگرانند و کشور با بحران پناهجویان، درگیری نظامی با کردها، فشار آمریکا بر ترکیه برای مبارزه جدی با داعش و فشار سرکوب بی‌سابقه علیه دست‌اندرکاران مطبوعات و منتقدان دست و پنجه نرم می‌کند.

 

 

آنچه که سرنوشت داود اوغلو را رقم زد فراز و نشیب روابط وی با اردوغان رئیس جمهوری بود. بسیاری از رسانه‌ها و تحلیلگران ترکیه اختلافات دو رهبر سیاسی این کشور را در طول ۲۰ماه نخست وزیری داود اوغلو را به شرح زیر می دانند:

 

- اختلاف نظر بر سر محاکمه برخی وزرا در دادگاه عالی، به طوری که بعد از رسوایی ۱۷دسامبر ۲۰۱۳داود اوغلو از برخی از وزرا مانند ظفر چاگلایان، معمر گولر و اگمن بیراکدار خواست تا خود را به دادگاه معرفی کنند امری که با مخالفت رئیس جمهوری مواجه شد

 

- اختلاف بر سر رئیس سازمان اطلاعات ملی، «هاکان فیدان» رئیس این سازمان با موافقت نخست وزیر از سمت خود استعفا داده و وارد رقابت‌های انتخابات پارلمانی در سال ۲۰۱۵شد اما با مخالفت اردوغان وی مجبور به بازگشت به سازمان اطلاعات ملی شد

 

- اختلاف اردوغان و داود اوغلو بر سر لیست کاندیداهای حزب حاکم در رقابت‌های انتخابات پارلمانی

 

- استفاده از «بینالی ایلدریم» از افراد نزدیک به اردوغان به عنوان اهرم فشار علیه داود اوغلو در درون حزب حاکم عدالت و توسعه

 

- تمایل اردوغان به تشکیل دولت ائتلافی با احزاب مخالف و...

 

 

در پایان ذکر این مطلب لازم است که داود اوغلو از همان ابتدا با شناخت کامل از روحیه تمامیت خواهی اردوغان تصمیم به همراهی با وی گرفت و در نهایت بعد از ۲۰ماه کشمکش با اردوغان تحمیل وی بر خودش را پذیرفت، این در حالی است که نباید برخورد حذفی اردوغان و اوغلو با «عبدالله گل» را از یاد برد، آن زمان که این دو نفر در یک طراحی دقیق «گل» را از چرخه قدرت در ترکیه حذف کردند، اتفاقی که این بار در مورد داود اوغلو تکرار شد.